Hoe kunnen we de gebeurtenissen van juli vanuit meteorologisch oogpunt verklaren?
“Deze buitensporige regenval kunnen we verklaren door een samenloop van factoren. Eerst heb je de bekende gota fría (letterlijk ‘koude druppel’), een onstabiele, vochtige luchtzone die zich om een lagedrukgebied wikkelt. Resultaat: de regenzone stagneert en draait rondom zichzelf. Het KMI had dit fenomeen duidelijk vastgesteld vanaf 13 juli.
Een tweede factor verergerde de situatie. Meer dan 50 uur lang onderging een groot deel van het land een anticyclonale blokkade. Die belette de westenwinden om de storingsgebieden snel naar het oosten weg te voeren, zoals gewoonlijk bij ons gebeurt.
Ten slotte mag je de kanaliserende rol die het reliëf kan spelen niet vergeten. De hoge gebieden in het zuiden van België (en vooral het plateau van de Hoge Venen) dwingen de lucht om te stijgen. De lucht koelt hogerop af, condenseert meer en verandert in meer overvloedige regen dan op lagere hoogte. Als de Venen op eenzelfde hoogte als Luik gelegen hadden, dan zou er maar half zoveel neerslag gevallen zijn!”
Waren de voorspellende modellen accuraat?
“Ja. Technologische vernieuwing zorgt er namelijk voor dat voorspellingsmodellen er duizelingwekkend snel op vooruitgaan. In dit geval gaven de modellen (gekoppeld aan waarnemingen ter plaatse) duidelijk aan dat er vanaf 12 juli weersverschijnselen zouden optreden die de volgende dagen tot grote storingen zouden leiden. Daarom kondigde het KMI eerst de waarschuwingsfase en later de alarmfase af.
In ons land staan drie instellingen in voor meteorologische aangelegenheden: het KMI (Koninklijk Meteorologisch Instituut), Defensie en Skeyes (het voormalige Belgocontrol of de regie der luchtwegen). Ze vergelijken hun modellen dagelijks om zo de weersvoorspellingen te verfijnen. Vanzelfsprekend kan het weerbericht nooit met 100 % zekerheid voorspellen hoe het weer er op jouw locatie zal uitzien. Maar de gegevens zijn almaar nauwkeuriger.”
Moeten we in de toekomst vergelijkbare rampen verwachten?
“Dat vraagt iedereen zich af en ook of er een verband bestaat tussen opeenvolgende periodes van overstromingen (of droogte) en de klimaatopwarming. Eerst en vooral moeten we eraan herinneren dat we momenteel geen rechtstreeks verband tussen deze overstromingen en de klimaatopwarming kunnen leggen. Om een verband aan te tonen moeten we langdurig analyseren hoe frequent deze fenomenen zich voordoen. Een klaar en duidelijk verband aantonen zal heel wat tijd en observaties kosten. Sommige tekenen lijken er echter op te wijzen dat de opwarming van de planeet effectief een rol gespeeld heeft.
Ons klimaatlaboratorium werkt mee aan het volgende rapport van het IPCC. We kunnen al zeggen dat het rapport nattere winters en drogere zomers voorspelt en dat er zich daartussenin vaker onverwachte gebeurtenissen zullen voordoen. De laatste keer dat er evenveel regen viel als nu dateert van 200 jaar geleden. Ditmaal zal het niet zo lang duren tot deze situatie zich herhaalt.
Wat hittegolven betreft, wordt België al enkele jaren regelmatig getroffen.
Waarom al die storingen? De atmosferische circulatie in Europa verandert. De zonale richting was tot 2015 overwegend west-oost, maar maakt duidelijk plaats voor de meridionale noord-zuidelijke of zuid-noordelijke richting. De W-O-richting is te verklaren door het temperatuurverschil tussen de pool en de evenaar. Uit onze huidige observaties blijkt dat de pool sneller opwarmt dan de evenaar. Het temperatuurverschil tussen pool en evenaar vermindert en daarom ook de W-O-stroming. Regenval (vanuit het noorden) en droogte (vanuit het zuiden) stagneren dus langer boven ons grondgebied, met de gekende gevolgen.”
Wat kunnen we volgens u doen?
“Doemdenken is geen oplossing. We moeten allemaal samen actie ondernemen. Ik ben ervan overtuigd dat we op korte, middellange en lange termijn iets kunnen doen.
Eerst moeten we het BE-Alertsysteem verbeteren om de bevolking te waarschuwen in noodsituaties. Ikzelf ontving een sms in het Duits terwijl ik op het terrein met mijn voeten in het water stond, midden in een interview ... De tool zou heel nuttig kunnen zijn, maar aan de communicatie schortte nog heel wat.
We moeten onze ruimtelijke ordening ook afstemmen op de nieuwe meteorologische context. Iedereen weet dat er overstromingsgebieden bestaan. We mogen niet langer bouwen waar het gevaarlijk is, we moeten bestaande bouwwerken aanpassen (geen leefruimte op het gelijkvloers, palen enz.), we hebben nood aan natuurgebieden die regen kunnen opvangen, we moeten steden en het platteland beter integreren ... Er is werk aan de winkel.
Last but not least moet de geleidelijke opwarming van de aarde stoppen. Een brokje fysica om de situatie beter te begrijpen: hoe warmer lucht is, hoe meer ze uitzet en vocht kan opnemen. Als lucht van 10 °C 10 g water bevat, dan bevat lucht van 30 °C geen 30 g water maar 60 g, want de evolutie is exponentieel en niet lineair. Als al dat water stijgt en condenseert, dreigt er veel meer regen te vallen.”
Welke boodschap wil u nog meegeven?
“We moeten af van het idee dat we de natuur kunnen beheersen. We moeten samenleven met de natuur, haar beter leren kennen, ermee samenwerken, haar meer respecteren. We moeten de juiste vragen stellen, of het nu gaat om landbouwpraktijken of om ruimtelijke ordening. Ik ben ervan overtuigd dat we de klimaatuitdagingen die ons wachten aankunnen, dankzij een veelzijdige, burgergerichte aanpak. Elk initiatief is welkom. Mooi werk, Cera Waterbrigade!”
Lees ook het andere experteninterview
