Voor en na de Summit hadden we interessante ontmoetingen met de coöperatieve financiële groep Desjardins en met onze Nederlandse collega’s van de Nationale Coöperatieve Raad Nederland en hun twintigkoppige delegatie. We hadden zelfs een exclusieve ontmoeting met Monique Leroux, voorzitter van de ICA en dus gastvrouw van deze Summit.
En we bezochten ook andere specifieke coöperaties:
• 'Coopérative de solidarité du Marché public de Sainte-Foy’, sinds enkele jaren een multistakeholdercoöperatie in handen van de producenten, verwerkers, handelaars en consumenten, nadat de overheid het beheer van de markt niet langer wilde doen.
• ‘Constructions Ensemble’, een werkerscoöperatie van bouwvakkers, die de avond voor ons bezoek hun dertigjarige bestaan vierden en dus al heel wat watertjes doorzwommen hebben.
• ‘Coopérative de solidarité Abattoir Massicotte’, een vleesverwerkingsbedrijf dat na enkele decennia als familiebedrijf recent werd omgevormd tot een multistakeholdercoöperatie in handen van leveranciers en werknemers.
Drie inspirerende en leerrijke verhalen.
Presummit ‘Cooperatives and Mutuals in International Development. How can we do more and better together?’
Voor de Summit ging er een Presummit door over ‘Cooperatives and Mutuals in International Development. How can we do more and better together?’.
Deze bijeenkomst had tot doel om coöperaties die actief zijn in ontwikkelingssamenwerking bij elkaar te brengen en aan te zetten om de krachten te bundelen. De voormiddag van deze Presummit stond open voor een breed publiek en exemplarisch werd de lokale impact van coöperaties toegelicht in de bestrijding van armoede (SDG 1). De sprekers deden een oproep om de impact van coöperaties zichtbaar te maken en een ondersteunend kader te scheppen vanuit de overheden.
De namiddag startte met een ronde tafel om bestaande ervaringen van samenwerking te bespreken. Zo was Matthieu Vanhove, directeur van Cera, één van de sprekers en hij lichtte de ervaringen van het CEDP (Cooperatives Europe Development Platform) toe. In deze ronde tafel werd het voorstel gelanceerd om samen te groeien naar een Global Platform on Cooperative Development. Vervolgens werd er in 3 werkgroepen nagedacht over wat dit platform zou kunnen betekenen voor gezamenlijke beleidsbeïnvloeding, kennisdeling en gezamenlijke projecten.
'The power to act’: kunnen coöperaties zich aanpassen aan een nieuwe economische en maatschappelijke realiteit?
‘The power to act’, dat was de rode draad doorheen de Summit. Hoe kunnen coöperaties inspelen op en zich aanpassen aan nieuwe economische omstandigheden, hun performantie vergroten én bijdragen aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals - SDGs) 2030 van de Verenigde Naties?
Het programma van de Summit was dan ook opgebouwd rond volgende thema’s:
• sociaaleconomische en geopolitieke trends
• innovatie, groei en toegang tot kapitaal
• big data management
• wereldwijde uitdagingen zoals klimaat, armoede, toegang tot voedsel, werk en gezondheidszorg.
• de rol van vrouwen en ‘young leaders’
Roos Peirsegaele, senior strategic advisor bij VECO (Vredeseilanden) was een van onze deelnemers. Zij lijstte de doelstellingen op die coöperaties moeten realiseren binnen voedselzekerheid en landbouw.
Er was ook een sectorspecifiek programma voor coöperaties in:
• land- en tuinbouw en agrovoedingsindustrie
• financiële en verzekeringsdiensten
• gezondheidszorg
• industrie en nutsvoorzieningen
• groothandel en retail
Een van de pertinente vragen die zich stellen is hoe coöperaties moeten omgaan met het verschil in snelheid waarmee hun leden nieuwe ontwikkelingen oppikken.
Op de website van de Summit vind je verschillende presentaties, wetenschappelijk onderzoek, nieuwsberichten en videofragmenten.
Topeconomen Stiglitz en Rifkin: ”Het coöperatieve model is altijd een optie, soms de enige.”
-
Jeremy Rifkin, auteur van het boek: ‘The Zero Marginal Cost Society’:
"Na stroom en elektriciteit zijn we met digitalisering toe aan de derde industriële revolutie. En we zullen dit via het coöperatieve model moeten organiseren. Bestaande coöperaties moeten de ‘internet of things’ en ‘big data’ meenemen in hun waardeketen.
Maar nog belangrijker en interessanter is dat de ‘internet of things’ resulteert in een heel kleine tot zelfs geen marginale kost. Kijk naar de energieproductie: die kan en zal volledig decentraliseeerd worden. Power to the people. De Duitse energiecoöperaties geven het voorbeeld. Hetzelfde zal gebeuren met mobiliteit via het delen van auto’s.”
rel="noopener noreferrer" In België kennen we Partago.
“Zaken worden ook gratis, kijk naar Wikipedia en de verspreiding van kennis. Zo komen wij bij de deeleconomie. Op dit moment zijn de gekende ‘deelbedrijven’ kapitalistische modellen, maar dit zal niet lang meer duren. We hebben die niet nodig. Energie en mobiliteit zijn in evolutie, de rest moet volgen. Waarom organiseren wij geen coöperatieve Google, Facebook en Twitter?”
-
Joseph Stiglitz, Nobelprijswinnaar Economie en oud-hoofdeconoom Wereldbank:
“De ongelijkheid neemt alleen maar toe. In de Verenigde Staten bezit 1% van de bevolking 99% van de rijkdom en bezitten 62 individuen de helft van alle rijkdom. De loonkloof tussen de CEO’s en personeel is gestegen van factor 30 naar 300, hoewel bewezen is dat CEO’s niet productiever zijn geworden. Terwijl het gemiddelde loon van de Amerikaanse arbeider de afgelopen 40 jaar is gedaald. De winsten worden niet gedeeld. De oorzaak zijn wij zelf: we hebben de markt verkeerd georganiseerd. Kapitalistische bedrijven gaan dit niet oplossen, de overheid ook niet. We moeten op zoek naar alternatieven, naar de derde weg: de coöperatie.”
-
Robert Reich, politiek wetenschapper sloot zich aan bij Stiglitz:
“De ongelijkheid groeit en dat komt door globalisering, technologie en ‘monopolisering’. Er is geen ‘countervailing power’ meer. Coöperaties kunnen deze macht wel generen. The future in hands of cooperatives.”
-
Dirk Vansintjan, medeoprichter van Ecopower en voorzitter van Rescoop.eu, maakte ook deel uit van onze delegatie en sprak op de Summit ‘frugal innovation’.
Quebec, gaststad van Summit en thuishaven van Desjardins
Waarom Quebec? Quebec is zowat het mekka van coöperatief ondernemen in Canada. Het is de thuishaven van de Desjardins Group. Inspirator en medeoprichter daarvan was Alphonse Desjardins. Eind 19e eeuw haalde hij de mosterd bij de Europese volksspaarbanken en de coöperatieve Raiffeisenkassen. Op 6 december 1900 werd de coöperatieve bank opgericht. Daarna steeg het aantal kassen exponentieel tot enkele tientallen per jaar.
Vandaag is Desjardins een coöperatieve groep met diverse financiële diensten voor zijn leden. Deze groep bestaat uit 375 ‘Caisses populaires Desjardins’, die samen 7 miljoen leden, 4.800 bestuursleden en 48.000 werknemers tellen.
Coopérative de solidarité du Marché public de Sainte-Foy
In de provincie Quebec bestaat ons systeem van producentencoöperaties en veilingen van groenten en fruit niet. Als land- en tuinbouwer heb je dan ook niet bijzonder veel opties om je producten te vermarkten: of je sluit rechtstreeks een contract af met een retailer – als je groot genoeg bent - of je verkoopt het zelf. Een publieke markt is dan een van de opties.
Niet verwonderlijk dus dat er alleen al rel="noopener noreferrer" in de stad Quebec meer dan rel="noopener noreferrer" 100 markten zijn. Maar slechts een is een coöperatie: Le Marché public de Sainte-Foy. Een multistakeholdercoöperatie, zowaar. In Quebec kennen de verschillende types vijf aparte rechtsvormen, zoals bijvoorbeeld de ‘Cooperative de solidarité’. Wie zijn de leden van de verschillende groepen bij Sainte-Foy:
• Producenten, vaak tuinbouwers – zij mogen enkel hun eigen producten verkopen
• Verwerkers en handelaars
• Consumenten/burgers
Evident is dit niet. Het profiel van de marktkramers is immers minder homogeen dan het op het eerste zicht lijkt. Bepaalde producenten, zoals appeltelers, verkopen maar enkele weken op de markt, wanneer het plukseizoen begint. In welke mate verdeel en solidariseer je dan investeringen en kosten? De markt heeft niet veel eigen activa, maar wel kosten: de huur van het terrein en tenten, en de personeelskost (een voltijdse coördinator). De verdeelsleutel ligt vast en ligt niet ter discussie. Een marktkramer moet trouwens geen lid zijn om te mogen verkopen, maar dan betaalt hij/zij wel een hogere kost.
Het is ook niet evident om de consumenten lid te maken van de coöperatie, ondanks verwoede pogingen, onder impuls van de coördinatrice. Zij en het bestuur willen echter blijven inzetten op betrokkenheid en inspraak van de consumenten.
Ledenwerving en –betrokkenheid blijft een van de uitdagingen, zeker wat betreft de marktkramers. Net als in België speelt ook daar de rel="noopener noreferrer" vergrijzing.
Constructions rel="noopener noreferrer" Ensemble
'Constructions Ensemble' is een werkerscoöperatie van bouwvakkers. Niet alleen de bouwvakkers, maar ook elke medewerker die zich op lange termijn wil engageren, kan vennoot worden na een proefperiode. Zo treedt binnenkort een administratieve kracht toe. Dan zijn ze met acht. “Het doel is om een leuke job te hebben, ons brood te verdienen en onze klanten goed te helpen, kortom een goed leven te leiden.”
Zij vierden de avond voor ons bezoek hun dertigjarige bestaan en hebben dus al heel wat watertjes doorzwommen. We deelden in hun moeilijke momenten als werkerscoöperatie, onder meer een persoonlijke borgstelling door de leden voor een grote opdracht, waar niet alle leden akkoord mee konden gaan.
Maar de fierheid van deze stoere bouwvakkers druipt van hun model van (samen-)werken af. Ze zijn ervan overtuigd dat hun model verschillende voordelen heeft. De leden voelen en gedragen zich als mede-eigenaar. “in andere ondernemingen zegt de ene dat dat het zijn taak niet is, hier doen hoor je dat nooit”
Ze zijn zo overtuigd van het model van de (werkers)coöperatie dat ze het zelfs gebruiken in hun marketing:
« Notre vie d'entreprise coopérative en construction dépasse déjà de 3 fois la durée de vie moyenne de nos compétiteurs » !
Misschien zijn ze wel de enige werkerscoöperatie in de bouwsector in Quebec. Het feit dat er veel te verdienen is en dat het een egocentrische sector is, speelt volgens hen ongetwijfeld mee.
De leden investeren elk hun deel in het kapitaal. De verloningsystematiek wordt opgebouwd met een HR-consulent en ze hanteren het principe van restorno. Er zijn op dit moment zeven leden en zij beslissen zo veel mogelijk samen: ”Als we voelen dat niet iedereen er achter staat, dan gaat het niet door.” Er is officieel wel een raad van bestuur, maar die is er eigenlijk louter pro forma.
In onze groep waren er twee bestuurders-verplegers van Thuisverpleging Meerdael. Eveneens een werkerscoöperatie. Zij herkenden heel veel in dit verhaal. En leerden ondertussen ook wat ze niet moesten doen.
Coopérative de solidarité Abattoir Massicotte
Abattoir Massicotte is een vleesverwerkingsbedrijf dat zich richt op kleinere vleesproducenten uit de omgeving. Na enkele decennia als familiebedrijf werd het verkocht door de eigenaars (vader en zoon). De verkoop sleepte lang aan en werd geen groot succes. De 'kopers' kwamen uiteindelijk uit onverwachte hoek: het werd in 2014 omgevormd tot een multistakeholdercoöperatie in handen van leveranciers(producenten) en werknemers. Beide groepen van stakeholders hebben er belang bij dat het bedrijf blijft bestaan.
Bijzonder interessant om te weten hoe dit zal evolueren: is dit een mogelijk antwoord op familiebedrijven zonder bedrijfsoverdracht? Is het een werkzame formule als leveranciers en werknemers samen mede-eigenaar zijn? Hoe zit het met de prijsvorming?
Ze denken er over na om in de toekomst meer te doen dan enkel te verwerken, en te gaan vermarkten. Eventueel kunnen ze daarvoor samenwerken met een traiteur uit de omgeving die enkel werkt met streekproducten (wij mochten proeven van een overheerlijke maaltijd, nvdr), en die onderzoekt of ze kunnen omvormen naar een multistakeholdercoöperatie met leveranciers, werkers en consumenten.
De initiatiefnemers waren bijzonder vereerd door onze komst. Het was blijkbaar zelfs een nieuwsitem waard:
Radio 106,9 - Des Belges visitent l'Abattoir Massicotte
-
La coopérative Cera, qui se trouve au Québec dans le cadre du Sommet international des Coopératives, s'est arrêtée à St-Luc-de-Vincennes pour visiter les installations de l'abattoir et discuter avec les dirigeants.
Et la cerise sur le sundae (ou le sirop sur la gaufre) ! la télé de Radio-Canada, rien de moins !
Met Cera Coop Tour trekken we met een beperkte groep over de grenzen. Een boeiend programma dompelt je helemaal onder in de coöperatieve sfeer, brengt je bij Coop-experten uit het buitenland en levert je nieuwe inzichten.
Een impressie van vorige Cera Coop Tours vind je op onze website: onder meer naar de vorige Summit in Quebec (2014),maar ook naar Mondragon (2013) en naar Lille (2014).
