2 werkerscoops verlaten groep Mondragon

In de smalle, beboste valleien van het Baskische platteland gebeurt al decennialang iets opmerkelijks: industriebedrijven, een grote supermarktketen en een bank zijn hier volledig in handen van de werknemers. Zij krijgen een deel van de winst, en nemen samen besluiten. De bedrijven vormen samen weer de mega-coöperatie Mondragón. Met circa 70.000 werknemers en een totale omzet van rond de 10 miljard euro is het een van de grootste ondernemingen van Spanje.

Uniek aan Mondragón is dat de bedrijven elkaar vergaand steunen. Er is uitwisseling van kennis, een gezamenlijk opleidingsinstituut. Een deel van de winst gaat naar een fonds, dat steun biedt aan bedrijven binnen de coöperatie die het moeilijk hebben. Als een bedrijf echt te weinig werk heeft of failliet gaat, wordt het personeel herverdeeld.

Het unieke model trekt al jarenlang veel aandacht van economen. Bekende namen als Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz, Noam Chomsky en Mariana Mazzucato prezen de onderneming als een alternatief voor het aandeelhouderskapitalisme. Al met al is Mondragón een complex systeem, maar het draait in de regio al jaren goed – tot verbazing en bewondering van veel economen. „Een model gebouwd op solidariteit”, noemde Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz Mondragón: hij kwam als fan al twee keer langs. Mondragón is ook door veel andere economen geprezen als een soort ‘derde weg’, een bedrijfsmodel dat het midden houdt tussen kapitalisme en communisme, dat er bovendien aan zou hebben bijgedragen dat Baskenland een relatief egalitaire samenleving is.

Maar een recent vertrek van twee van de rijkste bedrijven, ogenschijnlijk uit eigen winstbejag, roept fundamentele vragen op over de toekomst van Mondragón. Kan de coöperatie overleven? Het Nederlandse NRC Handelsblad maakte er een verhelderende reportage over. 

De schok in de regio blijft groot over wat er afgelopen december gebeurde. Na maanden van gebakkelei met de Mondragón-top besloten de werknemersleden van liftfabrikant Orona tijdens een stemming in een stadion in San Sebastián om Mondragón te verlaten. Gelijktijdig deden de leden van bouwbedrijf Ulma dat even verderop, in thuisstad Oñati. In totaal verloor Mondragón 11.000 werknemers en 15 procent van de omzet.

Mondragón gaat al verrassend lang mee, zegt professor Errasti, en dit is niet de eerste crisis waar het tegenaan loopt. In de lange geschiedenis zijn er eerder bedrijven vertrokken, zoals busfabrikant Irizar, alomtegenwoordig in het Baskische openbaar vervoer.

De echte test was volgens Errasti het faillissement van de fabrikant van huishoudelijke apparatuur Fagor Electrodomésticos na de economische crisis van 2008.

Uiteindelijk kent de coöperatie-federatie veel buffers en valt die niet zomaar om. Wel ziet Errasti het vertrek als een bevestiging dat de coöperatieve ideologie minder sterk leeft dan vroeger. Bij de oprichting verklaarde priester Arizmendiarrieta nog dat alles draaide om ‘trabajo y unión’: werk en eenheid. Voor hen draait het minder om het opbouwen van een Baskische economie, minder om de gemeenschap, en meer om ‘gewoon’ een baan voor zichzelf.

Wil je meer dit ‘walhalla van de werkerscoöperatie’ ook leren kennen? Weten wat het voor jou zou kunnen betekenen? Ga dan met Cera en Etion mee op de Coop Tour naar Mondragon.

Bron: nrc.nl