Bestuursleden en managers van coöperaties moeten duurzaam blijven stilstaan bij de eigenheid van coöperatieve model en dus het verschil met andere businessmodellen. Training daarover is geen overbodige luxe. Dat blijkt – opnieuw – uit een studie bij Finse coöperaties.
Volgens de definitie van de International Co-operative Alliance kan een coöperatie worden beschouwd als een gezamenlijke vereniging en een onderneming. Deze elementen maken coöperaties ambivalent.
Enerzijds bevorderen zij samenwerking, solidariteit en democratie, en stellen zij de individualistische en concurrerende benadering van het kapitalisme ter discussie.
Anderzijds opereren zij in een concurrerende markt met dezelfde beperkingen als elk ander type bedrijf.
De coöperaties zelf realiseren zich dat als de twee rollen niet in evenwicht zijn, de coöperatie haar doel niet kan bereiken. Te veel nadruk op de ondernemingskant zal de activiteiten van de coöperatie doen lijken op de activiteiten van een conventioneel bedrijf. Te veel nadruk op de kant van de ledenvereniging brengt daarentegen de doeltreffendheid, productiviteit en duurzaamheid van de activiteiten van de coöperatie in gevaar.
Op basis van diepte-interviews met leiders van de grootste Finse coöperaties gaat deze studie na welke betekenis de leden van de bestuursorganen van coöperaties geven aan de rol van de coöperatie als ledenvereniging en als zakelijke onderneming.
De geïnterviewden analyseerden de onderscheidende kenmerken van co-ops door te wijzen op hun verschillen ten opzichte van de bekendere IOF's.
De activiteiten van coöperaties werden beschreven als een lange termijn bedrijf met een sterke waardebasis. Democratie werd herhaaldelijk genoemd als een van de beginselen van de coöperatie, hoewel de betekenis ervan voor de leden sterk in twijfel werd getrokken. Het doel van de coöperatie werd benadrukt als zijnde gericht op het creëren van financiële waarde en voordelen voor haar leden.
Belangrijker nog was dat de gekozen vertegenwoordigers de nadruk legden op bedrijfsvoering en winstgevendheid bij werkzaamheden op het gebied van beheer en bestuur. De rol van de ledenvereniging werd alleen gerealiseerd als de bedrijfsvoering voldoende winstgevend was. Er kan niet worden betwist dat solvabiliteit en winstgevendheid van de bedrijfsvoering het mogelijk maken om leden voordelen te bieden die verder gaan dan directe financiële voordelen. Op basis van de resultaten is de bedrijfsmatige rol dominant, ondanks het feit dat de nadruk zou moeten liggen op het vergroten van het totale welzijn van de leden.
Volgens deze studie wordt rekening houden met de mening van de leden in theorie als belangrijk beschouwd, maar gebeurt dit in de praktijk met soortgelijke methoden als deze die door andere soorten ondernemingen worden gebruikt. De bestuursorganen van coöperaties worden niet louter gezien als een stem die de leden vertegenwoordigt, maar meer als een "elite"-groep die een beter inzicht heeft in de zaken van de coöperatie dan de gewone leden.
Deze Finse studie verklaart dat de ideologie van de coöperaties momenteel niet volledig wordt verwezenlijkt, deels wegens het gebrek aan opleiding en communicatie over de ideologie van de coöperaties. Bovendien lijkt het erop dat het oorspronkelijke idee van het doel van co-ops, namelijk sociale participatie, minder belangrijk is geworden en zelfs als een beetje naïef wordt beschouwd.
Implicaties voor coöperaties
- Het lijkt erop dat de speciale kenmerken die het coöperatiemodel uniek maken, worden genegeerd of verkeerd begrepen. Voorlichting over het coöperatieve verschil is daarom van cruciaal belang voor zowel managers als (gekozen) leden van coöperaties. Daarom zetten we in op een divers aanbod van vormingen over coöperatief ondernemen, zeker ook voor deze doelgroepen van medewerkers en bestuursleden. Bekijk ons aanbod.
- Ook is een algemene toename van het basisonderwijs over coöperaties, met name op universiteiten en middelbare scholen, nodig om het volledige potentieel ervan te realiseren. Daarom zetten we samen met Coopkracht via Vlajo in op onderwijs over coöperatief ondernemen in middelbaar onderwijs en met de KU Leuven op hogeschool en universitair niveau.
Bron: Anu Puusa, Sanna Saastamoinen, Journal of Co-operative Organization and Management, volume 9, issue 1, 100135
